જાણવા જેવું

                           આજે ભાદરવા વદ સાતમ [સાતમનું શ્રાદ્ધ]

આજનો સુવિચાર:-આપણી અને ઈશ્વર વચ્ચે રહેલા તારને આપણાં પ્રત્યેક કુકર્મ તોડી નાખે છે. – રસ્કિન

જાણવા જેવું

પક્ષી જગત

પક્ષીઓનો રાજા                                                  ગરૂડ
પક્ષીઓમાં આર્કિટેકટ                                         સુગરી
પક્ષીઓનો ખલનાયક                                        કાગડો
પક્ષીઓમાં ગાયક                                             કોયલ
પક્ષીઓમાં માછીમાર                                      કલકલકિયો
પક્ષીઓમાં ઠગ                                                 બગલો
પક્ષીઓમાં દૂત                                                કબૂતર
પક્ષીઓમાં શિકારી                                           બાજ
પક્ષીઓમાં દેવ                                                રાજહંસ
પક્ષીઓમાં તોફાની                                         કાબર
પક્ષીઓમાં તરવૈયો                                        બતક
પક્ષીઓમાં યમરાજ                                       ગીધ
પક્ષીઓમાં જમ્બોજેટ                                      શાહમૃગ
પક્ષીઓમાં હેલિકોપ્ટર                                    હમિંગ બર્ડ
પક્ષીઓમાં ઋતુવિજ્ઞાની                                ટિટોડી
પક્ષીઓમાં વરણાગી                                     મોર
પક્ષીઓમાં હિમવીર                                     પૅંગ્વિન
પક્ષીઓમાં રાતનો રાજા                             ઘુવડ
પક્ષીઓમાં વાતોડિયણ                              ચકલી
પક્ષીઓમાં પ્રહરી                                        કૂકડો

*************************************

સરેરાશ કોનું કેટલું આયુષ્ય ?

વ્હેલ માછલી                             1000 વર્ષ
કાચબો                                       200 વર્ષ
મગર                                         500 વર્ષ
હાથી                                         150 વર્ષ
માનવ                                      100 વર્ષ
બિલાડી                                    13 વર્ષ
ઘોડો                                         40 વર્ષ
સસલું                                       8 વર્ષ
_____________________________________________

 શહેરો અને તેનાં ઉપનામ

મુંબઈ                           સાત ટાપુઓનું શહેર
દિલ્હી                           સાત રાજધાનીનું શહેર
કોલકત્તા                       મહેલોનું નગર
જયપુર                        ગુલાબી નગર
ઉદેપુર                         સરોવર નગર
અમદાવાદ                 ભારતનું માંચેસ્ટર
જામનગર                  સૌરાષ્ટ્રનું પૅરિસ
કોચીન                       પૂર્વનું વેનિસ
બેંગ્લોર                       ભારતનો બાગ

                                                                              સૌજન્ય- જન્મભૂમિ પ્રવાસી

                                            ૐ નમઃ શિવાય

બાણગંગા

                                           આજે ભાદરવા વદ છઠ્ઠ [ષષ્ઠીનું શ્રાદ્ધ]

આજનો સુવિચાર:- જે થવું જોઈએ અને જે થઈ રહ્યું છે એ બેમાં તફાવત દેખાય એટલે એ સમસ્યા કહેવાય. — બી.એન. દસ્તુર

 

                                                                               બાણગંગા

 

બાણગંગા નામના બે સ્થળે તળાવ આવેલા છે. એક તો વૈષ્ણોદેવી જતા તેની તળેટીમાં આવેલું તળાવ છે અને બીજું મુંબઈના વાલકેશ્વર વિસ્તારમાં આવેલું મીઠાપાણીનું તળાવ છે. આજે આ મુંબઈમાં આવેલા આ બાણગંગા વિષે જાણકારી મેળવીશું.

પિતૃ પક્ષ એટલે શ્રાદ્ધના દિવસો. શ્રાદ્ધના દિવસો એટલે પિતૃને યાદ કરી તેમને તર્પણ કરવાના દિવસો. મુંબઈગરાઓ શ્રાદ્ધ પક્ષ દરમિયાન વાલકેશ્વર વિસ્તારમાં સ્થિત બાણગંગા તળાવનો કિનારો યાદ કરે છે.

પૌરાણિક કથા મુજબ સીતામાતાની શોધમાં નીકળેલા શ્રીરામ અને લક્ષમણ આ વિસ્તારમાં આવેલા હતાં. આ પ્રવાસ દરમિયાન શ્રીરામને તરસ લાગી. એમની તરસ છિપાવવા લક્ષમણે જમીનમાં તીર માર્યું અને ત્યાંથી સ્વયંભૂ ગંગાજી પ્રગટ થયા. આમ બાણને કારણે અવતરેલાં ગંગાજીને કારણે આ સ્થળ બાણગંગાને નામે ઓળખાવા લાગ્યું.
લોકવાયકા મુજબ પરશુરામે આ સ્થળે બાણ માર્યું અને પાતાળમાંથી ગંગાજી પ્રગટ થયા અને તેને કારણે આ તળાવ પાતાળગંગાને નામે પણ ઓળખાય છે. અહીં પરશુરામજીનું મંદિર આવેલું છે. દેશભરમાં પરશુરામજીનાં મંદિર ખૂબ જૂજ છે. રામજી આ સ્થળે આવ્યા હતા તેના પુરાવા રૂપે અહીં વાલકેશ્વર મદિર આવેલું છે. સીતાજીના અપહરણ થયા બાદ ગૌતમ મુનિએ રામજીને શિવપૂજાની સલાહ આપી હતી. આથી આ સ્થળે પહોંચી શ્રીરામજીએ સમુદ્રની રેતીનું શિવલિંગ બનાવી તેનું પૂજન કર્યું હતું. સંસ્કૃતમાં રેતીને વાળુ કહેવાય છે અને વાળુમાંથી બનેલા ઈશ્વર એટલે વાલકેશ્વર. આથી આ સ્થળ વાલકેશ્વરના નામે ઓળખાતું થયું.

ઈ.સ. 1127ની સાલમાં આં તળાવની ચારે બાજુ પગથિયા બાંધવામાં આવ્યા. તે વખતે થાણેમાં સિલહારા વંશના રાજાઓનું શાસન હતું. તેમના દરબારમાંના એક દરબારી લક્ષ્મણ પ્રભુએ આ તળાવ બનાવ્યું હતું. એ પછી ઈ.સ.1715ની સાલમાં ગૌડ સારસ્વત બ્રાહ્મણ સમાજના રામા કામતે બાણગંગા અને વાલકેશ્વરનો જીર્ણોદ્ધાર કરાવ્યો.

બાણગંગામાં શ્રીકાશી મઠ તથા શ્રીકૈવલ્ય મઠ છે. બાણગંગાને કાંઠે ગૌડ સારસ્વત બ્રાહ્મણોના અદ્વૈત ગુરુઓની સમાધિઓ છે. બાણગંગાના પ્રવેશ નજીક બે દીપસ્તંભો છે., જેનાપર વર્ષો પૂર્વે સાંજે દીવા મૂકવામાં આવતા. બાણગંગા તળાવની આસપાસ અનેક મંદિરો છે, જેમાં વેંકટેશ્વર બાલાજી મંદિર પેશ્વાકાળમાં બન્યું હતું, તો ઈ.સ. 1825માં બનેલું રામેશ્વર મંદિર અનન્ય છે.

સમુદ્રકિનારાની સાવ નજીક હોવા છતાં બાણગંગામાં બારેમાસ તાજું મીઠું પાણી હોય છે. પિતૃપક્ષ દરમિયાન બાણગંગાનું મહત્વ વધી જાય છે. અમાસને દિવસે મોટા પ્રમાણમાં અહીં લોકો સર્વપિતૃ તર્પણ કરે છે. બીજા દિવસે ટ્રકો ભરીને આ બધી વસ્તુઓ તળાવમાંથી બહાર કાઢવામાં આવે છે. નવરાત્રિ દરમિયાન અહીં ગરબાનું વિસર્જન કરવામં આવે છે. અધિક મહિના દરમિયાન અહીં સ્નાનનો મહિમા છે. અહીં દર વર્ષે મહારાષ્ટ્ર ટુરિઝમ ડેવલપમેંટ કૉર્પોરેશન [એમટીડીસી] દ્વારા જાન્યુઆરી મહિનામાં બાણગંગા ફેસ્ટિવલ યોજાય છે. જેમાં દેશના ટોચના શાસ્ત્રીય ગાયકો તથા વાદકો એમની કળા દાખવે છે.

                                                                                                                                                    –સંકલિત

–સૌજન્ય – જન્મભૂમિ

 

                                                                     ૐ નમઃ શિવાય

પ્રતિબિંબ [લઘુકથા]

                                        આજે ભાદરવા સુદ પૂનમ

આજનો સુવિચાર:- અહંકારથી તપ નષ્ટ થાય છે, જ્યારે આજુબાજુ કહેવાથી દાન ફળહીન થઈ જાય છે. — મનુ

પ્રતિબિંબ

 

મેં અરીસામાં જોયું. મારું પ્રતિબિંબ ધૂંધળું દેખાયું !
અરે ! આમ કેમ ! અરીસો તો નવો છે ! છતાં
મેં એક સ્વચ્છ રૂમાલથી અરીસો લૂછ્યો અને પાછું
જોયું અરીસામાં. તો પણ મારૂં પ્રતિબિંબ તો ધૂધળું
જ દેખાયું ! હાય હાય ! આતે શું ! હું છળી ઊઠ્યો.
પછી મેં મારા ચહેરાને લૂછ્યો અને પાછું અરીસામાં
જોયું. મારા આશ્ચર્યની વચ્ચે મારૂં પ્રતિબિંબ તો હજૂએ
ધૂંધળું જ રહ્યું ! હે ભગવાન ! શું મારી આંખે ઝાંખપ
હશે ? મેં પાણીની છાલક મારીને આંખો ધોઈ અને
લૂછી નાખી. અને પૂરી શ્રદ્ધા સાથે ફરી અરીસામાં
મારો ચહેરો જોયો. ઓહ ! પ્રતિબિંબ યથાવત
ધૂંધળું જ દેખાયું ! અરેરે ! આવું કેમ થાય છે ?
હું અકળાઈને બોલી ઊઠ્યો : હવે શું લૂછવું ? તરત
અરીસામાનું ધૂંધળું પ્રતિબિંબ બોલ્યું : તેં કોઈના
આંસુ લૂછ્યાં ?

— મદનકુમાર અંજારિયા ‘ખ્વાબ’

 

ૐ નમઃ શિવાય

જન્માષ્ટમી

આજે શ્રાવણ વદ આઠમ એટલે કૃષ્ણ પ્રાગ્ટ્યનો દિવસ

 

આજે જન્માષ્ટમીની સહુ મિત્રોને શુભેચ્છાઓ.

નીલાના જય શ્રીકૃષ્ણ